Główny Inspektorat
Sanitarny

Szczepienia ochronne okazały się najskuteczniejszym dotąd narzędziem zwalczania chorób zakaźnych i przyczyniły się w znacznej mierze do ogromnego skoku cywilizacyjnego, jakiego doświadczyła ludzkość w ciągu ostatniego wieku.

Za pomocą szczepień osiągnięto spektakularne sukcesy wykorzenienia (eradykacji) najgroźniejszej plagi ludzkości, jaką była ospa prawdziwa. Jesteśmy bliscy osiągnięcia kolejnych sukcesów: eradykacji poliomyelitis (choroby Heinego-Medina), odry i różyczki wrodzonej. Masowe szczepienia ludności Polski doprowadziły do znacznego ograniczenia ryzyka zachorowania m.in. na błonicę oraz wirusowe zapalenia wątroby typu B.

Obowiązkowe szczepienia ochronne są skuteczną i społecznie powszechnie akceptowaną metodą zapobiegania zachorowaniom na choroby zakaźne. Warunkiem osiągnięcia odporności w skali populacji jest wysoki odsetek zaszczepionych osób (zwykle odporność populacyjną osiąga się przy zaszczepieniu wysokiego odsetka populacji – tj. co najmniej ok. 95%), co skutecznie zapobiega szerzeniu się zachorowań nie tylko wśród zaszczepionych, ale również osób, które z powodu przeciwwskazań zdrowotnych zaszczepione być nie mogły. Wprowadzenie obowiązkowych szczepień ochronnych przeciw wybranym chorobom zakaźnym zmniejsza także społeczne skutki związane z ciężkimi zdrowotnymi następstwami chorób zakaźnych, w tym związane z kosztami leczenia tych chorób oraz ich powikłań.

Kalendarz szczepień ochronnych ewoluuje zgodnie z aktualną wiedzą medyczną i systematycznie jest rozszerzany w miarę pojawiania się dostępu do nowych szczepionek – z uwzględnieniem możliwości finansowych budżetu Ministra Zdrowia. Program Szczepień Ochronnych ma charakter wieloletni, bowiem tylko poprzez długoterminową, systematyczną realizację szczepień możliwe jest zapobieganie epidemiom. Natomiast corocznie w komunikacie Głównego Inspektora Sanitarnego w sprawie Programu Szczepień Ochronnych określane są wytyczne dla wykonawców szczepień dotyczące terminów przeprowadzania powszechnych szczepień kalendarzowych dzieci i młodzieży oraz szczególnych przesłanek epidemiologicznych i klinicznych w zakresie realizacji szczepień w wybranych grupach ryzyka oraz wykonywania szczepień poekspozycyjnych.

Szczegółowy wykaz chorób zakaźnych objętych obowiązkiem szczepień ochronnych oraz m.in. osoby lub grupy osób obowiązane do poddawania się obowiązkowym szczepieniom ochronnym przeciw chorobom zakaźnym określa Rozporządzenie Ministra Zdrowia z w sprawie obowiązkowych szczepień ochronnych.

Szczepienia obowiązkowe dla dziecka do 2. roku życia finansowane z budżetu Ministra Zdrowia (bezpłatne)

WIEK	BCG	WZW  typu B	ROTAWIRUSY	DTP	HIB	PNEUMOKOKI	IPV	MMR
w ciągu 24 godzin po urodzeniu	x	x
2. miesiąc życia (po 6. tygodniu życia)		x	x	x	x	x
4. miesiąc życia (po 4 tygodniach od poprzedniego szczepienia)  po 14 tygodniu życia (po 8 tygodniach od poprzedniego szczepienia)			x
				x	x	x	x
5. - 6. miesiąc życia ( po 4 tygodniach od poprzedniego szczepienia)   (po 8 tygodniach od poprzedniego szczepienia)			x
				x	x		x
7. miesiąc życia		x
13. – 15. miesiąc życia						x		x
16. – 18. miesiąc życia				x	x		x

BCG – szczepienie przeciw gruźlicy
ZW typu B – szczepienie przeciw wirusowemu zapaleniu wątroby typu B
DTP – szczepienie przeciw błonicy, tężcowi, krztuścowi
HIB – szczepienie przeciw inwazyjnym zakażeniom haemophilus influenzae typu b
IPV – szczepienie przeciw ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis) – szczepienie szczepionką inaktywowaną IPV poliwalentną
MMR – szczepienie przeciw odrze, śwince, różyczce
ROTAWIRUSY – szczepienie przeciw zakażeniom wywołanym  przez rotawirusy
PNEUMOKOKI – szczepienie przeciw inwazyjnym zakażeniom Streptococcus pneumoniae

Tabela 2. Szczepienia obowiązkowe dla dziecka od 6. roku życia finansowane z budżetu Ministra Zdrowia (bezpłatne)

WIEK	DTaP	IPV	MMR
6. rok życia	x	x	x
10. rok życia			x
14. rok życia	X (Tdap)
19. rok życia	X (Td)

DTaP – szczepienie przeciw błonicy, teżcowi i krztuścowi zawierające bezkomórkowy komponent krztuśca (szczepienie przypominające)
IPV – szczepienie przeciw ostremu nagminnemu porażeniu dziecięcemu (poliomyelitis) – szczepienie szczepionką inaktywowaną IPV poliwalentną (szczepienie przypominające)
MMR – szczepienie przeciw odrze, śwince, różyczce – podskórnie żywą szczepionką skojarzoną (szczepienie przypominające)
Tdap – szczepienie przeciw błonicy, tężcowi i krztuścowi ze zmniejszoną zawartością komponentu krztuściowego – podskórnie lub domięśniowo (szczepienie przypominające)
Td – szczepienie przeciw błonicy, tężcowi – podskórnie lub domięśniowo (szczepienie przypominające)

Szczepienia ochronne odgrywają istotną rolę w ochronie zdrowia publicznego przed szerzeniem się chorób zakaźnych i zapobieganiem następstwom tych chorób. Tym bardziej że w wypadku szczepień obowiązkowych nie ponosimy kosztów finansowych tego rodzaju profilaktyki.